Uniwersytet Warszawski

Jedna z córek gier planszowych jest forma zabawy zwana gra fabularną (inaczej RPG, z ang. role-playing game, potocznie erpeg).

Grę fabularną można porównać do interaktywnej opowieści, w której osoba prowadząca - zwana Mistrzem Gry - odgrywa rolę narratora oraz reżysera, a gracze reagują na opisywane przez niego sytuacje na zasadzie „co bym zrobił/pomyślał gdybym był na miejscu swojej postaci”. Jest to więc zabawa parateatralna w której uczestnicy improwizując starają się odgrywać zachowania przygotowanych wcześniej bohaterów. Identyfikację z postacią osiąga się poprzez wypowiadanie się w pierwszej osobie, gestykulacja oraz posiadanie tzw. karty postaci (patrz zdjęcie).

Ponieważ podczas zabawy pojawiają się sytuacje sporne, do zadań Mistrza Gry należy również - zazwyczaj wspomagana ustalonymi regułami - decyzja, które akcje podejmowane przez graczy osiągną zamierzone efekty (czy uda im się przekonać kogoś, czy trafia piłka do bramki itd).




Przebieg gry najlepiej pokazać na przykładzie:

Mistrz gry: Idziecie ciemnym lasem, zaczyna zmierzchać, idący z wami chłopi głośno narzekają na brak odpoczynku. Wtem czujecie ostry zapach dymu oraz widzicie stróżki dymu pomiędzy koronami drzew.

Gracz 1: ( do reszty graczy), To zapewne chata smolarzy być może mają jakieś zapasy. (do mistrza gry) Skradam się w kierunku dymu.

Gracz 2: . (do mistrza gry) Zatrzymuje go stając przed nim. ( do gracza 1) A jak to są bandyci?

Gracz 1 (do mistrza gry) Zatrzymuje się i spoglądam na niego jak na tchórza. ( do gracza 2 ) Jest tylko jedna metoda aby to sprawdzić!

Gracz 2 ( do gracza 1) Śpieszno ci do grobu? Ty zapalczywy …

Mistrz gry: Waszą kłótnie przerywa odgłos łamanych gałęzi. Coś lub ktoś idzie w waszą stronę.

…

(Gracze muszą szybko decydować czy należy się kryć a jeśli to zrobią to Mistrz gry musi ocenić czy zrobili to skutecznie)

Cała rozgrywka toczy się w oparciu o pewien „system”. Systemem nazywamy świat gry oraz zasady (tzw. mechanikę). Światy gry to opisy miejsc (uniwersów) w jakich może rozgrywać się akcja  wymyślanych przygód: często są to adaptacje światów literackich lub filmowych (Śródziemie, świat „Wiedźmina” lub Star Wars). Opis w podręczniku do gry może zawierać informacje o geografii, historii, socjologii, religii czy biologii świata oraz przedstawiać system magii lub zaawansowanej technologii. Zwykle znajomość tych informacji jest niezbędna aby w pełni rozkoszować się zabawą (w świecie Star Wars należy wiedzieć, że przeciwnik z „świecącym mieczem” nie jest wyzwaniem dla kogoś z blasterem).

Kolejnym elementem składający się na dany system jest mechanika gry. Rozwiązuje ona sytuacje sporne oraz symuluje pewną losowość świata. W praktyce do określenia wyniku stosuje się kości (warto zwrócić uwagę na ich różnorodność). Przykładowo Mistrz Gry określa, że gdy wypadnie 5 lub 6 na kostce sześciościennej, postać gracza trafi piłką do kosza, gdy 2,3,4 spudłuje, a gdy wyrzuci 1 wyrzuci piłkę poza ogrodzenie i zrobi z siebie pośmiewisko. Postacie w grze opisane są pewnymi parametrami (siła, zręczność, inteligencja) oraz posiadają pewne umiejętności (np. pilotowanie, jazda konna) pozwalającymi na lepsze oszacowanie prawdopodobieństwa np. postać gracza będąca żołnierzem o dużej zręczności ma większe szanse na trafienie do celu z pistoletu niż postać archeologa. Stopień użycia mechaniki jest zależny od umowy pomiędzy Mistrzem Gry a graczami (tzn. może on arbitralnie ustalać wyniki na podstawie swojej oceny -w powyższym przykładzie można intuicyjnie założyć,  że żołnierz trafił, a archeolog nie, bez odwoływania się do rzutów kostkami).

Popularne systemy RPG odwołują się do wielu znanych z filmów konwencji:

Warhammer (fantasy):

Neuroshima (postapokaliptyczne s-f)

Świat Mroku (horror)

Dzikie Pola (awanturniczo-historyczny)

Sesja RPG (jedna rozgrywka trwająca najczęściej 3-4 godziny w składzie Mistrz oraz 1-4 graczy) jest w dużym stopniu improwizowana - Mistrz Gry nigdy nie wie do końca co zrobią gracze ponieważ mają oni dużą dowolność poruszania się w przedstawianym świecie. Istnieje jednak wcześniej przygotowany przez Mistrza schemat wydarzeń fabuły, w którym ustala on w jedynie w zarysie kolejność wydarzeń. W przykładowym scenariuszu do graczy siedzących w karczmie podejdzie nieznajomy i zaproponuje wykonanie pewnej pracy, jeśli się zgodzą to zaprowadzi ich do ruin zamku itd. To jak będzie wyglądała rozgrywka zależy także od postaci graczy i ich chęci (gromada wojowników pustynnych nie będzie prowadzić pałacowych intryg), świata gry (w klimacie literatury H.P Lovercafta możemy prowadzić scenariusz o śledztwie, lecz raczej nie o miłości) i samego pomysłu mistrza gry.

Jak największą zalet gier RPG wymienić mogę gigantyczną dowolność ,ograniczoną jedynie wyobraźnią przy tworzeniu scenariusza i kreacji świata, oraz możliwość jednocześnie bycia aktorem oraz odgrywana postacią.

Michał Laskowski & JP